BEWEEGLIJKE ABSTRACTIE
Een werk op papier heeft binnen de beeldende kunst een lagere status dan een schilderij. Het verschil in prijs maakt dat op een banale manier duidelijk. Het waarom van dat statusverschil is nergens vastgelegd. Het is één van die ongeschreven wetten die de kunstwereld zich heeft toegeëigend om zichzelf als deskundige te legitimeren.
Deze tentoonstelling met een groot aantal werken op papier van Emerald Beryl H. Bouazza (1964, Algerije) maakt duidelijk dat niet alle ongeschreven wetten een hoge geldigheidswaarde hebben. Vanaf het moment dat hij op papier ging werken, ontdekte Bouazza hoe direct dat medium is, hoe het hem vrijheid geeft, hoe het zich bij uitstek leent voor een beweeglijke manier van werken, hoe het op een subtiele manier een dimensie toevoegt aan de kwaliteit van transparantie.
Emerald Bouazza hangt zelf geen bepaald geloof aan, maar hij is wel gefascineerd door geloof, door religies. Bij zijn werk zijn de iconische verbeeldingen van geloof het uitgangspunt: bijvoorbeeld Russische iconen, heiligenbeelden en maskers.
Meestal brengt hij eerst een grondkleur aan op papier. In horizontale streken. Die als zodanig zichtbaar mogen blijven. Daarop schildert hij een iconische vorm om vervolgens zijn penselen, kwasten en paletmessen min of meer vrij hun gang te laten gaan. Zo lijkt het. Daaruit ontstaan grillige, vaak ronde vormen die in meer of mindere maten transparant zijn, alsof waterdruppels op het papier zijn gevallen en enigszins zijn uitgelopen, maar die zich vooral vrijelijk over het speelveld lijken te bewegen. Wervelen is misschien een preciezere omschrijving. Of roteren. In een aantal werken lijken die wervelingen uit te lopen in Arabische teksttekens. Ze spreken geheimtaal. Omdat hij diverse beeldlagen over elkaar heen legt, ontstaat er diepte. De oorspronkelijke iconische vorm wordt daardoor op afstand gezet en abstraheert steeds meer. De veelheid van kleuren zorgt voor spanningsvelden omdat de combinaties verrassend want ongebruikelijk zijn. Ze geven tevens een stemming aan het werk. Van vrolijk tot somber.
De factor toeval speelt een kleinere rol dan uit het bovenstaande zou kunnen blijken. Bouazza weet wat hij doet want uiteindelijk levert ieder werk een uitgebalanceerd, pakkend beeld op dat je verleidt omdat het aan de oppervlakte ook decoratief durft te zijn. Hij gaat bewust niet voor één interpretatie, hij creëert een kader waarbinnen iedere kijker zijn eigen uitleg mag geven. Een werk ondergaan is voor de kunstenaar belangrijker dan een werk verklaren.
Dat een kunstenaar uit een Arabische cultuur zich uit in abstractie kan verwacht worden. Bouazza spreekt dat zelf tegen. Dat is niet de reden waarom mensen of menselijke figuren in zijn werk ontbreken. Hij is gefascineerd door het Abstract Expressionisme dat na de Tweede Wereldoorlog in met name New York opkwam en dat als ‘The New York School’ in de boeken is gegaan. Een nieuwe, vitale kunstrichting die afstand nam van de norm die Parijs tot dan toe had bepaald. Kunstenaars als Jackson Pollock, Willem de Ko(o)ning en Franz Kline spreken hem aan omdat ze vanuit een bevrijd gevoel ‘los gingen’ op hun doeken. Alsof ze de oorlogsjaren van zich af wilden schudden. De druppels van Pollock liggen dichter bij hem dan de geordende vormen van zijn eigen, traditionele cultuur. Cobra – dat je misschien de Nederlandse variant op dat expressionisme mag noemen – en het Neo-Expressionisme uit de jaren tachtig van de vorige eeuw spreken meer tot zijn verbeelding dan de grafische beeldtaal die veel Noord- Afrikaanse kunstenaars (nog steeds) gebruiken.
Emerald Bouazza is een kunstenaar die weinig zichtbaar is geweest. Waarom weet ik niet. Het is goed dat deze presentatie die stilte doorbreekt. Zijn werk mag niet alleen gezien worden, het moet gezien worden.
Rob Perrée
Amsterdam, januari 2019
Until March 30, Gallery 23, KNSM Laan Amsterdam