Tchikumbi
Het gedreven engagement van Doctrovée Bansimba
Prouesse 2, 2017
(June 24 until July 29, Gallery 23, KNSM-laan, Amsterdam)
“Ik adem kunst, ik droom kunst, ik huil kunst, ik dans kunst, ik lach kunst, ik eet kunst, ik zweet kunst……kunst is mijn leven.”
Een uitspraak die tekenend is voor de Kongolese kunstenaar Doctrovée Bansimba (1985). Het enthousiasme, de gedrevenheid, de ambitie, ze lijken haar te zijn aangeboren. Haar ouders verzetten zich tegen haar artistieke aspiraties, maar als kind al schilderde en tekende ze op alles wat er in haar buurt was: muren van winkels en huizen, etiketten van frisdrankflessen en vele andere produktverpakkingen. Ze omschrijft het zelf als een persoonlijke variant op straatkunst. Uiteindelijk studeerde ze af aan de Nationale School voor Schone Kunsten en de Academie voor Schone Kunsten in Brazzaville. Ze was klaar om werk te maken “dat leeft, lacht en anderen tot nadenken stemt.”
Haar vrouw zijn speelt een rol in haar werk, maar ze is toch vooral kunstenaar. Het zijn veel meer de kinderen waar ze zich druk om maakt. De uitbuiting ervan, het geweld dat tegen ze wordt gebruikt, de manier waarop ze verwaarloosd worden, aan hun lot worden over gelaten.
Ku-tuala, 2017.
In het project Tchikumbi zijn jonge meisjes het thema. De titel verwijst naar een initiatieritueel dat nog steeds gebruikelijk is in delen van het land, met name in het zuiden van Kongo Brazzaville. Het is de voorbereiding op het vrouw zijn, op de huwelijkse status. Volgens de traditie wordt het jonge meisje enige tijd geïsoleerd in gezelschap van twee nog iets jongere meisjes. Dan volgen er allerlei handelingen en traditionele gezangen die 45 dagen in beslag nemen. Het ritueel eindigt met een wilde, vrolijke dans waarbij de gezichten van de drie ingesmeerd zijn met rode poeder. Decoraties versieren hun halsen om de optimistische stemming te benadrukken.
In de portretten van Bansimba lijkt ze dit ritueel ter discussie te stellen. Enerzijds is er bij velen nog steeds de overtuiging dat de traditie van belang is om in het heden te kunnen functioneren. Anderzijds is er de kwetsbaarheid van het huidige bestaan. Bansimba geeft haar vrouwen vaak een masker. Het zou haar symbool van bescherming kunnen zijn, hoewel de traditie juist leert, dat het het ‘blote’gezicht is dat je beschermt tegen de dood. Traditie en de dagelijkse realiteit lijken in strijd met elkaar. Zonder ze af te wijzen, plaatst Bansimba de traditie in een ander daglicht.
La tchikumbi aux perles, 2017 and Tina, 2018
Los van de inhoud hebben de mixed media werken van Bansimba een enorme aantrekkingskracht. Dat komt in de eerste plaats door de heldere kleuren. Omdat ze niet glad zijn uitgestreken, zelfs hier en daar transparant zijn, bezitten ze een zekere levendigheid. Dat geldt ook voor de achtergrond waartegen de kunstenaar haar ‘modellen’ plaatst. Die is niet monochroom, maar wordt prettig gestoord door enigszins non-discripte tekens. Die wekken nieuwsgierigheid op. Welk verhaal vertellen ze? Wat voegen ze toe of willen ze alleen decoratie zijn? Dat de werken op papier zijn uitgevoerd is niet onbelangrijk. De hobbeligheid daarvan vergroot eveneens de levendigheid van het getoonde.
Wat verder opvalt is de rijk uitgevoerde kleding van de jonge vrouwen. Zelfs de maskers lijken het werk van een ontwerper. Het verbergen achter een masker en tegelijkertijd het aantrekken, het verleiden zelfs, door de gepresenteerde schoonheid zorgt voor een raadselachtig spanningsveld. Een ‘dance macabre’ of een overwinningsdans? Verwarrend. De kunstenaar laat me gissen.
Eigentijdse Afrikaanse kunst is in opmars. Steeds meer kunstliefhebbers beginnen de kwaliteit en de oorspronkelijkheid ervan te zien. Doctrovée Bansimba zal ongetwijfeld binnenkort profiteren van deze opleving. Haar werk voldoet in ieder geval aan haar eigen strenge criteria: het leeft, het lacht en het stemt tot nadenken. Huilt het ook?
Rob Perrée
Brooklyn, juni 2018.
Untitled, 2017.
Galerie 23 Hedendaagse Afrikaanse Kunst
SBK Amsterdam KNSM
KNSM-laan 307-309
1019 LE Amsterdam
+31 (0)20 620 13 21
Open: din – vrij 10.00 – 18.00 uur / zat & zon 11.00 – 18.00 uur